Efektywna komunikacja w rodzinie. Relacja rodzic – dziecko
„Johnny był zdrowy i wesoły, lecz musiał pójść do szkoły i dziać zaczęło się coś złego.
Matka, tak niegdyś dlań łaskawa, teraz się gniewa, krzyczy, łaje. Codziennie z matką jest przeprawa, bo Johnny dwóje wciąż dostaje.
Ojciec, gdy wraca z pracy, zaraz od progu o oceny pyta. Niemały z tego jest ambaras i nieraz boli pupa zbita.
Tak oto, szkoła, zważcie sami niszczy więź dziecka z rodzicami.
(Annabell Godman)
Rodzina pierwszą szkołą życia
Bez właściwej komunikacji żadne życie nie byłoby możliwe. Pierwszym środowiskiem, w którym człowiek uczy się jak żyć jest jego własna rodzina. W dobrze funkcjonującej rodzinie każdy jej członek ma prawo do wypowiedzenia się, do wyrażania swoich poglądów, uczuć, okazywania emocji, a także do prywatności.
Jesteśmy stworzeni do życia wśród ludzi. Od tego jak nauczymy się budować relacje z innymi, na początku we własnej rodzinie, zależeć będzie dalsza jakość naszego życia.
Odpowiedzialność rodziców
To na rodzicach spoczywa główna odpowiedzialność za pokazywanie w jaki sposób można budować dobre relacje ze światem, rozwiązywać problemy. Zdania wypowiadane do siebie przez rodziców w obecności dziecka, opinie wyrażane przez nich o ludziach, postawa w sytuacjach szczególnie trudnych kształtują stopniowo poglądy dziecka i jego zasady postępowania. Dziecko uczy się bardziej obserwując dorosłych niż słuchając ich pouczeń.
Komunikacja zamknięta i otwarta
Porozumiewanie się z dzieckiem może mieć charakter komunikacji otwartej lub zamkniętej.
Komunikacja zamknięta to komunikacja jednokierunkowa. Rodzic przekazuje informacje i nie daje możliwości wypowiedzenia się dziecku, nie chce go słuchać. W takiej komunikacji stosujemy poniższe sposoby postępowania:
- Osądzanie (Ty to zawsze…, Jesteś nieodpowiedzialna, Nie można na tobie polegać).
- Krytykowanie dziecka, obrażanie (Jesteś głupi, beznadziejna, niczego dobrego nie można się po tobie spodziewać).
- Przerywanie – okazujemy, że nie jest dla nas ważne, co dziecko ma do powiedzenia, pokazujemy, że nie ważne są dla nas jego uczucia i zachowania.
- Stosowanie gróźb (Jeszcze raz coś takiego się stanie, to zobaczysz. Tylko spróbuj to zrobić, to pożałujesz).
- Decydowanie za dzieci np. rozkazywanie – pokazujemy, że nie jest dla nas ważne zdanie dziecka.
- Moralizowanie, doradzanie (Powinieneś, Ja na twoim miejscu zrobiłbym tak. Nie powinieneś się tym martwić, nauczyciel wie, co dla ciebie jest najlepsze).
- Nadmierne wypytywanie – wypytywane dziecko czuje presję i często w takiej sytuacji zamyka się. Zamiast wypytywać, można powiedzieć, że widzimy, że czymś się martwi. Że gdyby chciało porozmawiać, chętnie z nim porozmawiamy.
- Uciekanie od problemów – np. zmienianie tematu, bagatelizowanie problemu (To nic wielkiego. Daj sobie z tym spokój). Często robimy to w sytuacjach, gdy nie wiemy jak zająć się problemem lub jesteśmy zajęci innymi sprawami.
- Obwinianie – gdy kosztem dziecka wywyższamy siebie odzywając się ironicznie, stosując obelgi i poniżanie (Co ci mówiłam? Wiedziałam, że tak się stanie. Znowu wszystko przez ciebie). Dzieci takich rodziców przestają dyskutować z nimi o czymkolwiek. Uczą się, że co zrobią i tak będzie niewystarczająco dobre, więc zniechęcają się.
Komunikacja otwarta pozwala ujawnić emocje obu stron. Aby taka komunikacja mogła zachodzić powinniśmy okazać dziecku bezwarunkową miłość i akceptację. Nikt nie zaprzeczy, że rodzic kocha swoje dziecko. Bardziej jednak istotne jest czy dziecko czuje się kochane. Tylko wtedy jest w stanie najpełniej otworzyć przed rodzicem swoje wnętrze.
Mądre wspieranie dzieci
W kontakcie z dzieckiem powinno przeważać odkrywanie w nim tego, co dobre, umiejętne chwalenie i zachęcanie. Na niepowodzeniach powinniśmy skupiać się jak najmniej. Dzięki pochwałom dziecko czuje się docenione i bardziej wierzy w siebie.
Kiedy wspieramy dzieci rozumieją, że błędy i słabości są naturalne i nieuniknione. Nie boją się do nich przyznać, nie unikają kontaktu z obawy przed krytyką czy odrzuceniem, potrafią być otwarte i prawdomówne.
Dzieciom jest wtedy łatwiej prosić nas o pomoc, przyznać się do swojej niewiedzy i niekompetencji. Stają się w ten sposób samodzielnymi i niezależnymi osobami, a niepowodzenia czy braki nie podważają ich samooceny.
Pozwolenie dziecku na to, by miało własne zdanie, różne od rodzica, co szczególnie jest ważne w okresie dorastania, sprzyja budowaniu klimatu do swobodnej, otwartej dyskusji.
Zamiast rozkazywać, pouczać, moralizować znajdźmy czas na rozmowę. Obiad, sprzątanie może poczekać, no, chyba, że są ważniejsze niż dziecko. Bądźmy w tej chwili tylko dla niego, zauważmy jak się czuje i powiedzmy mu to. Gdy się zwierzy okażmy mu zrozumienie, nawet gdy zrobiło źle. Obwinianie zamknie nam rozmowę. Zapytajmy, jak dziecko się czuje z tym, z czym do nas przyszło, co chciałoby z tym zrobić, czego od nas oczekuje. Okazujmy spokój i opanowanie. Bądźmy opoką, gdy dziecko jest pełne emocji. Nerwowość i krzyk to najwięksi wrogowie dobrych relacji. Gdy dziecko przeżywa zawód miłosny, nawet jeśli nam ulżyło, że to koniec tego zauroczenia niewłaściwą naszym zdaniem osobą, pobądźmy z nim w jego smutku, żalu, rozpaczy. Smutek minie, a pamięć, że zrozumieliśmy dziecko, potraktowaliśmy je poważnie – zamiast bagatelizować, pocieszać – zostanie.
Dziecko, jak każdy, będzie popełniało błędy, mierzyło się z problemami. Od nas zależy czy przyjdzie z nimi do nas.
Imię i nazwisko
1. Osoba, z którą najlepiej mi się rozmawia, to ……………………………
…………………………………………………………………………………..
2. Rozmowy z nią sprawiają mi przyjemność, ponieważ ………………….
…………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………..
3. Osoba, z którą mi się trudno rozmawia, to ………………………………
…………………………………………………………………………………..
4. Rozmowy z nią sprawiają mi trudność, ponieważ ……………………….
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
5. Czy są tematy, o których niechętnie rozmawiasz? Dlaczego?
…………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………….
6. Opisz swój styl porozumiewania się z innymi. Czy mówisz szybko czy wolno? Wolisz słuchać, czy mówić? Gestykulujesz? Mówisz głośno czy cicho?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
7. Największe trudności w komunikacji z innymi sprawia mi ………………
…………………………………………………………………………………….